Inspiratiemiddag Ongekend Bijzonder 2014

Op vrijdag 24 oktober 2014 vond de Inspiratiemiddag van Ongekend Bijzonder plaats. Het programma van deze middag was bedacht door de veldwerkers van het project. Zij hadden in twee groepen van twaalf elk drie workshops voorbereid. Van de bijeenkomst werd een gefilmd en een geschreven verslag gemaakt.

Bedoeling van de Inspiratiemiddag was dat de veldwerkers konden laten zien wat ze de afgelopen tijd in de opleiding van Ongekend Bijzonder geleerd hebben en wat ze de komende tijd aan werkzaamheden gaan doen. Daarbij stonden drie onderwerpen centraal:

Het afnemen van een oral history interview;
Het verkennen van een aantal meer theoretische vragen van het project, zoals de vraag wat een bijdrage precies is en wat de betekenis van het project voor vernieuwing van erfgoedinstellingen kan zijn;
Het begeleiden van groepen om, op basis van eigen beelden en verhalen een publiekspresentatie te maken.

Making (oral) history!
Voordat de belevingssessies begonnen vertelde Saskia Moerbeek, directeur van de stichting BMP en initiatiefnemer van het project Ongekend Bijzonder, eerst kort wat het project inhoudt en waar het naar toe werkt. Ze begon met de constatering dat de geschiedenis van morgen, vandaag gemaakt wordt en dat het alleen daarom al belangrijk is dat ook nieuwe groepen in de steden zich vertegenwoordigd weten in archieven en musea. Ze vertelde kort over de slotpresentaties in de vier grote steden die door de stedelijke stuurgroepen van het project zijn uitgedacht en over de bijzondere ervaring van het lesgeven aan een zo gemotiveerde en betrokken groep als die van de 24 veldwerkers van Ongekend bijzonder.

Talk about history
Na Saskia kwam Elias van der Plicht aan het woord. Hij doet, in samenwerking met de betrokken gemeentearchieven en onder andere het Nationaal Archief en het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis historisch onderzoek naar de geschiedenis van vluchtelingengemeenschappen in Nederland. Hij merkte op dat er veel materiaal is, maar dat het vinden van de juiste trefwoorden en zoektermen niet eenvoudig is. Aan de hand van een dagboek van een Hongaarse predikant, dat hij vond in het archief van de gereformeerde kerk in Utrecht, kon hij vertellen hoe het de Hongaren in Nederland is vergaan en hoe deze predikant aankeek tegen ‘zijn eigen mensen’ en hoe hij de ontvangst in Nederland ervoer.

One team, one mission
Het volgende programmaonderdeel bestond uit een filmpje met fragmenten uit de proefinterviews die de veldwerkers in de zomer gehouden hebben en een humoristisch filmpje met een impressie van de opleiding. De fragmenten oogsten veel lof en maakten voor velen duidelijk wat voort soort interviews er plaats gaan vinden. Vervolgens werden alle veldwerkers naar voren geroepen om symbolisch een groot certificaat voor allen in ontvangst te nemen.

Belevingssessies
In de Belevingssessies gingen de ongeveer 150 deelnemers van de middag aan de slag met het houden van interviews, het maken van presentaties en het verkenningen van belangrijke vragen uit het project. De veldwerkers toonden vol enthousiasme hun kunnen en wisten de deelnemers op veel verschillende manieren te inspireren. In de ene zaal werd lesgegeven in camerabeheersing en het stellen van de juiste interviewvragen, in de andere zaal konden de deelnemers een life interview volgen en ook zelf vragen stellen aan de geïnterviewde. De twee workshops over presentaties hadden elk een geheel eigen karakter. De ene groep ging aan de slag met het maken van tableaus vivants met als onderwerpen: de uitreiking van het certificaat en de aanbidding van de (zwarte) Sinterklaas. De andere groep verdiepte zich in de vraag wat je meeneemt of mee zou nemen als je moet vluchten en vertelden daar verhalen bij.

In de groep die zich boog over de vraag wat een bijdrage nu eigenlijk inhoudt ontstond een discussie over de vraag of je die vraag eigenlijk wel mag stellen, omdat het mogelijk impliceert dat je vindt dat iemand een bijdrage móet leveren. Al discussiërend kwam de groep tot de conclusie dat een bijdrage uit heel veel verschillende dingen kan bestaan, zelfs boodschappen doen of stemmen of gewoon er zijn. Ook stelde de groep vast dat er wel verschil is tussen Nederlanders en vluchtelingen als het gaat om de bijdrage die ze leveren, en vooral ook de beleving daarvan.

De groep die zich door middel van de methode van het wereldcafé verdiepte in de bijdrage van het project aan erfgoedvernieuwing, ontstonden enthousiaste en geanimeerde gesprekken over de rol van archieven en musea en het belang van diversiteit in de collecties en, de makers en het publiek. De uitkomsten van deze sessie werden gepresenteerd in de vorm van een gedicht.

Na de presentaties van de workshops volgden nog een aantal bijdragen van mensen die geïnterviewd zijn of die op andere wijze betrokken zijn bij het project. Een van de Iraanse interviewden is actief om het basisinkomen te promoten in Nederland en toonde de clip die ze hierover met anderen gemaakt heeft en waarover ze ook in het interview vertelt. Een Ethiopische vrouw uit Den Haag gaf samen met enkele Ethiopische deelnemers een korte dansvoorstelling en Monir Goran uit Noord-Irak liet drie van zijn mooiste liederen in verschillende stijlen horen op ut en gitaar.

De middag werd afgesloten met de vraag van projectcoördinator Firoez Azarhoosh of er vanuit de zaal nog prangende vragen of dringende boodschappen waren. Een Vietnamese meneer vroeg zich af of de veldwerkers ook wel eens interviews hielden met mensen die achteraf weinig te vertellen hadden en een mevrouw worstelde nog steeds met de vraag naar een bijdrage. Vanuit de zaal kwamen verschillende reacties. Een van de veldwerkers zei dat iedereen een verhaal heeft en dat elk verhaal de moeite waard is. In de praktijk komt zij weinig mensen tegen die niets te vertellen hebben. Iemand die geïnterviewd was, vertelde dat het interview veel voor haar betekent heeft en dat de voorzichtige vraag naar een bijdrage die aan het einde werd gesteld haar aan het denken heeft gezet. Ze kijkt nu met andere ogen naar haar eigen betekenis.

Er was ook nog een vraag waarom er in het project aandacht wordt besteed aan de geschiedenis en hoe er omgegaan wordt met de vluchtgeschiedenis van de geïnterviewden en hun privacy. Saskia Moerbeek antwoorde hierop dat de interviewers zelf ook vluchtelingen zijn dus heel goed weten hoe gevoelig sommige onderwerpen liggen. De nadruk in het project ligt echter niet direct op de vluchtgeschiedenis maar vooral op de tijd dat (ex) vluchtelingen in Nederland wonen. Verder heeft het project allerlei mogelijkheden voor geïnterviewden om aan te geven dat ze bijvoorbeeld niet herkenbaar in beeld willen, of dat ze willen dat fragmenten uit hun interview pas jaren later beschikbaar komen voor onderzoek. Even ontstond er nog een discussie over de vraag of Mondriaan nu wel of niet een vluchteling was (wat hij toch wel blijkt te zijn) en daarna was het tijd voor een drankje. De veldwerkers kregen hun persoonlijke certificaat uitgereikt en met de gitaar van Monir erbij werd er nog lang gezongen in de bar.

Op de site van stichting Cai Dinh is een verslag van de middag in het Vietnamees te lezen: http://www.caidinh.com/trangluu1/sinhhoat/sinhhoathoalan/dacbietchuatungbiet.htm