Levensverhaal van Congolees Nederlandse man

[i] Goedemiddag [Naam]. Allereerst bedankt dat je deze uitnodiging gehonoreerd hebt. Kan je jezelf even voorstellen?
[r] Bedankt. Ik ben [Naam]. Ik kom uit Congo. Ik ben in Nederland sinds 2001. Ja, wat kan ik nog meer zeggen? Ja, ik… ik ben hier gekomen als vluchteling. Dus… kort, zeg maar, dat ben ik.
[i] Je zei dat je uit Congo-Kinshasa komt.
[r] Klopt.
[i] En dat je hier als vluchteling gekomen bent.
[r] Ja.
[i] Toen je uit Congo vluchtte, wat heb je toen meegenomen?
[r] Toen ik vertrok, ik had eigenlijk niks meegenomen. Helemaal niks. Maar, toen kwam ik hier in het opvangcentrum. Het was in Gilze-Rijen, dichtbij Breda, had ik een meneer ontmoet. Die heette [naam]. Hij werkte toen bij Vluchtelingenwerk. Die gaf me een woordenboek. En dat was de eerste schenking dat ik gekregen heb, toen. Voor mij het was de belangrijkste. En dat heb ik nog steeds.
[i] Wat betekent dit woordenboek voor u?
[r] Het is een Nederlands-Frans woordenboek van Prisma. Voor mij betekent het heel veel, omdat toen hij mij dit gaf, ik begreep dat het was een soort van oplossing van contact en communiceren. Het was moeilijk met hem te communiceren. En ik moest op dat moment beseffen dat de Nederlandse taal was een antwoord van de vraag: Hoe zou ik moeten verder leven? Omdat, ik kom uit… ik ben vluchteling geweest. Dus, hoe zou ik verder moeten leven als ik niet de taal kan begrijpen, praten, of beheersen? En zo ben ik… vanaf dat moment heb ik beseft dat deze woordenboek had niet alleen maar de betekenis van een woordenboek, van Frans naar Nederlands, of Nederlands naar Frans, maar het was ook voor mij een push punt, dat ik moest meer gaan leren, ontdekken, en de taal kan goed… Ja, ik ben niet zo goed, maar toch het was voor mij een mogelijkheid om tot contact met mensen te kunnen komen. Dus de oplossing van de taalbarrière tot een carrière voor mijn toekomst in Nederland.
[i] Bewaar je dit woordenboek sinds 2001?
[r] Klopt. Je kan zien, het is… ik gebruik het af en toe, daarom is de kleur een beetje op gegaan, maar het is voor mij de belangrijk… Ik schrijf ook af en toe daar binnen, Ik schrijf altijd wat ik denk, wat… En dat heb ik toen in opvangcentrum nog geschreven, dus toen het was nog in 2001 toen ik dat schrijven, ja, het is best een heel lang verhaal.
[i] Wat heb je daarin geschreven bijvoorbeeld? Iets grappig?
[r] Ja, ik heb een gedicht.. Ik heb veel gedichten geschreven. En alle gedichten gingen over liefde. Over liefde, over liefde met mensen, en over liefde van gedachten, van omgaan met anderen, van conflict oplossen. Dus Ja, ik schreef toen in Frans. Maar ik ga bijvoorbeeld iets lezen, zeg maar. Ik schreef: Liefde wint op intelligentie. De hersenen bezwijken aan het hart. Tevredenheid wordt onbereikbaar.
[i] Wat betekent dit voor jou?
[r] Eh… ja, voor mij Het betekent dat als wij alleen maar naar liefde kijken, soms ben je niet meer slim. Want het moet in evenwicht zijn. En van de liefde naar de hersenen, waar de intelligentie zit, zeg maar. Er is geen eind. Het is universeel. De ontdekking van liefde, van kennis en van intelligentie.
[i] Voor wie was dit stukje gedicht bestemd, of was het alleen iets om je moed te geven? Om te bestaan, om te gaan met deze moeilijke tijd in je leven?
[r] Ja, het was voor mijzelf, voor mijzelf. Omdat ik Ik had nare dingen meegemaakt. Dus van wat ik meegemaakt heb, ’t enige wat ik nog kan, wat mijn essentie van het leven, was alleen maar de liefde. En de liefde over mijzelf. Dat was het enige. Toch bleef ik met de vraag: Hoe zal ik leven, hoe zal ik leven? Ik ben alleen. Hoe zou ik leven, alleen in Nederland? Hoe zal ik verder gaan? Hoe moeten mijn hersenen willen gaan werken? De intelligentie. Hoe moet ik intelligent zijn? Maar tussen liefde en intelligentie is geen eind. Dus, het is een doorstroming van processen die tot eeuwig blijft. En vandaar is misschien ook mijn eigenschap op gebouwd. Op basis van: Hoe moet ik slim zijn? Hoe moet ik intelligent zijn? Hoe moet ik goed beheersen wat ik moet doen, hoe moet ik omgaan met wat ik zou graag willen doen? En, van andere kant, wat voor liefde moet ik voor hebben, voor mijzelf en voor mensen om mij heen? Wie van mij verdient liefde, wie niet? Zo gaat het, en dat is eindeloos.
[i] En, heb je dit stuk in dat woordenboek geschreven, omdat je van plan bent om het voor het leven te bewaren, het woordenboek?
[r] Ja. Ja dat klopt. Ik zou nooit verder gaan zonder deze woordenboek, Misschien als ik doodga, ik zou vragen om deze woordenboek ook in begrafenis met mij mee te gaan. Het is voor mij… het was een moment waar ik… waar ik eenzaam was, en meneer Willem Kramer, ik weet niet waar hij nu is, of hij nog leeft of niet. Maar het was heel lang geleden, hij was al best oud. Maar die meneer die toont over mij wel de liefde, om me iets te schenken. Het was op mijn verjaardag. Dus het was voor mij iets, die, misschien hij is al vergeten. Maar voor mij, hij is toch gebleven in mijn hoofd, en hij hij is continu in mijn leven, door deze woordenboek.
[i] Gedurende de tijd dat je deze emotionele woorden schreef, woonde je toen in een asielcentrum?
[r] Ja klopt. Het was in OC Prinsenbosch.
[i] In Breda?
[r] Breda, ja, het was in Breda.
[i] Laten we eens over Nederland praten. Toen je in Nederland aankwam, in een andere wereld, wat was je indruk?
[r] De eerste indruk, het was een beetje een soort van conflict van wat ik zie als contrast tussen mijn omgeving waar ik ben de mensen die ik ontmoette, en tegelijkertijd: hoe zit ik? Wat komt morgen? Wat zou morgen gebeuren? De angst van onveiligheid. Toch had ik wel in Nederland. Het heeft me heel veel tijd gekost om dat gevoel weg te halen. Maar toch, tot nu toe, op bepaalde moment, heb ik dat ook bij me. Dat: ‘Ja, ik ben toch nog niet veilig.’ Dus, over cultureel conflicten bijvoorbeeld, ja, ik kom uit Congo. Precies uit Bujimayi, het is echt in het midden van Congo Daar eh… ja… Wij zien niet zoveel blanken. En opeens, heb je in je omgeving allemaal blanken. Dus gelijk, dat is een shock, zeg maar, in mijzelf. En tegelijkertijd, ja…de mensen begrijpen je niet, Mensen begrijpen je helemaal niet. Je gaat bij een asielprocedure, waar mensen, misschien geloven je niet. Ze zeggen: ja, je verhaal is niet geloofwaardig. Ze begrijpen je helemaal niet. Ze begrijpen niet wat je meegemaakt hebt. En die onzekerheid, die onveilige gevoel, en toch kom je opeens in een kamp, ja, zal ik het maar het kamp noemen, of een centrum, asielzoekerscentrum, waar… je moet omgaan met mensen die misschien heel moeilijk zijn, die brutaal zijn. De mensen die niet denken zoals jij, die, ja die zijn allemaal anders. En die komen ook met hun problemen. En al die mensen, ja, die zitten allemaal op elkaar. Oké. Ga maar zo, verder met dat leven. Ja, tot als, tot het moment dat er uiteindelijk een beslissing was genomen dat ik moest die OC verlaten. Toen ben ik in, van 2002 al, en dan moest ik naar Den Haag komen. Dus van Breda, Gilze-Rijen ben ik naar Den Haag gegaan. Ja, ik weet nog, mijn eerste plek was ergens daar, bij Schou.. ja, ergens daar, in Den Haag Zuid. Ik weet niet meer de straat. Schoutendreef, ja, dat was het, dat was de plaats. Dus ik moest daar… het was een soort van open huis. Ik zat met twee jongens. Een uit Angola, en die andere uit West-Afrika. Vanaf dat moment moest ik naar school, moest ik iets doen. En langzaam, langzaam, heb ik mijn taal van niveau 0, naar niveau 1 en niveau 2 en daarna moest ik een opleiding kiezen. heb ik commercieel medewerker gedaan in Mondriaan, en daarna heb ik verder boekhouding medewerker gedaan, niveau 3. En daarna heb ik administrateur niveau 4 gedaan. En toen heb ik besloten om toch te inschrijven naar hogeschool, dus ben ik gaan inschrijven bij InHolland. Ik heb maar 1 jaar niet afgerond, dan heb ik gestopt voor andere redenen.
[i] U sprak over moeilijke tijden bij het AZC, tijden van onzekerheid, waarvan je niet wist hoe die te overwinnen. Wat heb je gedaan om deze moeilijkheden te overwinnen, deze onzekerheden, om een beetje meer vertrouwen te hebben?
[r] Ja, ik denk dat, persoonlijk ik weet niet wat ik gedaan heb, maar misschien het hoop, gewoon ik hoopte het komt goed. Dat is ook een woord wat ik in Nederland geleerd heb, daar heb ik ook deze, deze kleine notebook, zeg maar. Dit was een schenking van een arts, die kwam af en toe mij bezoeken, Ik moest met [hem] heel veel praten… psycholoog. En mevrouw Linaling, Die gaf mij deze, deze kleine boekje. En… Ik heb van haar geleerd: het komt goed. Maakt niet uit, het zal toch goed komen. En dat gaf mij misschien de kracht. Dus, ook het moeilijk ook is, een dag gaat voorbij, en een andere dag komt. En misschien, wie weet, de zon zal schijnen, de volgende dag. En zo is het gegaan.
[i] Welk jaar heb je besloten om in Den Haag te gaan wonen?
[r] In 2002 ben ik hier in Den Haag gekomen, ja.
[i] En had u een reden om naar Den Haag te komen?
[r] Ik had een verblijfsvergunning gekregen, dus ik moest uit het OC. Maar voordat ik mijn verblijf, nee, ik moet een beetje naar achter… Ik had een negatief antwoord gekregen. En… de opbouw, mijn mentor, zeg maar, bij opvangcentrum, die zei: Ja, ik weet niet hoe dat werkt, maar hij had een contact genomen met het systeem van de organisatie, Hij zei: ja, [Naam] moet de opvang verlaten. Ik denk dat het ook iets te maken heeft met hoe de situatie daar ook was. Ik kon niet, ik word gewoon een beetje gek van alles wat daar gebeurt. Ik kon me voorstellen dat verschillende mensen van verschillende landen, die komen met hun eigen probleem. Ze komen op elkaar en ze moeten daar wonen, daar leven. En jullie weten niet hoe, en wat zou komen. En elk karakter speelt, elke eigenschap speelt. Die andere mensen zijn super agressief, die anderen niet. Ik weet niet, maar het was een dag, ik werd gebeld om te gaan naar het kantoor, en toen ik daar was geweest ze vertellen mij: ja, je hebt een transfer gekregen, dat was de woord. Je krijgt de transfer van OC naar een KBK, zoiets. een kamer van alleenstaande minderjarigen, zoiets. Zo ben ik van daar vertrokken naar Den Haag. Ik was niet alleen hoor, het was nog een paar mensen. En toen ik hier kwam, toen heeft mijn mentor mij in contact met een advocaat gebracht, en die advocaat die heeft mij geholpen, En toen heb ik een verblijfsvergunning gekregen. Die was voor drie jaar geldig. Van het moment dat ik in Nederland ben gekomen tot bijna drie jaar.
[i] Was het niet jouw persoonlijke beslissing om in Den Haag te komen wonen?
[r] Inderdaad, ja, klopt ja.
[i] En daarna heb je een huis gevonden?
[r] Ja. Het was een kamer… het was een huis met drie slaapkamers, en ik moest een kamer ook… ja, ik had een klein kamertje. En daar ben ik gebleven. Er was bijna alles daar. Een klein keuken, wij moeten één delen met de andere jongens. We hadden televisie, woonkamer, iedereen heeft zijn eigen kamer. In de kamer, je had een bed, een klein tafeltje, zeg maar, waar je, misschien als je werkt, zo kan doen. Dus dat was een beetje de eerste stap, eigenlijk om een Nederlands leven te voelen, hoe het is. Omdat in de OC, je hebt niet te maken met Nederlanders. Te maken gelijk, met gewoon, mensen die ook vluchtelingen zijn. Dus dat was de eerste stap, ook de eerste goeie contact, met het leven in Nederland. Eh, een beetje van vrijheid. Klopt, wel onder toezicht van een mentor. Maar, ja, je kan wel genieten. Je kan wel zelf koken, je kan wel je krijgt toen een beetje geld van het opbouwhuis. Ja, het was iets, zoiets. Dus van dat moest jij ook kijken, en ik weet nog, na een paar weken, moest ik mijn eerste fiets kopen. Dat is ook Nederland, fietsen. Toen moest ik ook mijn eerste fiets kopen, ja.
[i] Als je deze twee steden moest vergelijken: Den Haag en Breda. Hoe beschrijf je deze verandering? Van het OC naar Den Haag?
[r] Laat zeggen, voor mij het was allemaal een beetje… Ik leidde niet mijn leven toen, He. Ik moest gewoon doen wat mensen zeggen. Ja, wat zij beslissen, wat zij kiezen. In Breda, het was een opvang centrum, dus ik had geen uitzicht en buiten. In Den Haag, ik moest komen, en voor mij, het was een beetje een soort van: ja, nu is de start van je leven. Nu is het begin van wat je moet doen, nu begin je echt. Toen ik in Den Haag kwam, ja, moest ik gelijk inschrijven voor school. En ik moest dit en dit gaan doen. Activiteiten gaan doen. Dat is dagelijkse leven. En zo ben ik ook een beetje verliefd van Den Haag geworden. Ik ben ook een beetje verliefd van Den Haag. Ik vind gewoon, ja… het leven in Den Haag heeft iets mooi, iets goed en… Ja, hoe kan het zeggen, hoe kan ik het meer uitleggen? Het feit dat ik in Den Haag ben, ja, voel ik me een beetje ook thuis. Een beetje thuis. Het is, ik heb een beetje liefde van deze stad gekregen, net als, ja, mijn eigen land. Toch ben ik niet in mijn eigen land, ik voel me wel hier een beetje thuis.
[i] Waarom is dat zo?
[r] Ja, het kan zijn dat ik, doordat ik ik ben begonnen in 2003 met een bedrijf. Dus ik studeerde nog, en toen ben ik mijn eigen bedrijf gaan starten, een schoonmaakbedrijf. En.. dat heeft mij ook een beetje kracht gegeven, een beetje energie gegeven. Dus ik heb wel best wat gedaan. En, contact ook, met gewone, de mensen hier. Ik heb hier ook goede vrienden ontmoet, dus het echte leven heb ik hier gedaan. Ja, ik heb bijna alle, de vier hoeken van Den Haag ken ik. Dus het is niet zoals andere een stad, of steden. Ik ben niet zo vaak buiten, dus ik doe bijna alles gewoon hier. Dat speelt een beetje inderdaad. Dat speelt ook over wat ik voel voor Den Haag. Ik vind het gewoon een mooie stad.
[i] Wat zijn de plekken die je in Den Haag bezoekt?
[r] Ja Scheveningen. Ja. Scheveningen, bij het strand. Ook Kijkduin. Meestal als ik voel me eenzaam, of ik raak een beetje in depressie over iets, of als er iets niet goed gaat, dan ga ik lopen, en loop ik langs de zee. En, ja, kom ik tot rust. En dat is iets ook, die speelt veel in mij, over wat ik voel van Den Haag. Het is een plaats waar ik, ik weet waar ik tot rust kan komen als ik wat stress heb.
[i] Zijn er ook andere plekken, zoals monumenten, specifieke gebouwen die je bezoekt hier?
[r] Ik… ik heb het verhaal van Johan de Wit, het is in het centrum, het is een beeld van iemand die zo doet, Johan de Wit. Die man had een verhaal in Nederland. En van dat verhaal heb ik wel wat positiefs van hem ontdekt. Hij is een filosoof. Soms ga ik ook wel naar het Omniversum museum, of gewoon gezellig in het centrum lopen Enzo. Het centrum die continu blijft veranderen, dat is het een beetje, niets anders.
[i] Waar woon je nu in Den Haag?
[r] Nu, ik woon in Moerwijk. Het is een beetje… ja, een beetje een achterbuurt… wijk van Den Haag. Maar het is ook een wijk waar ik ben ingetrokken op basis van wat ik heb hier gedaan. Ik heb verschillende projecten gedaan in Den Haag, in het kader van samenleving. Al deze projecten heeft mij ook tot contact gebracht met mensen. Ik heb een project gedaan over een culturele modeshow, om te vechten tegen mis… misverstand, zeg maar, en vooroordelen over culturen van mensen. Ik heb een project gedaan over Welkom in Moerwijk, een wijk waar een heleboel landen, mensen zijn, verschillende culturen, echt een multiculturele wijk. Tegelijkertijd, de verbinding tussen mensen op bepaalde momenten niet sterk is. Dus iedereen is een beetje op zichzelf, een beetje geïsoleerd. Dus je ziet niet zoveel activiteiten van de wijk, of straatfeesten of zoiets, nee. Dus ik had een project gedaan om deze verbinding te leggen en te versterken. Ik had ook meegemaakt met een vriend van mij, die had ook een stichting, Welkom. Een project van Culinair Moerwijk, waar gewoon mensen die, zoals ik, uit verschillende landen, die kwamen hier, en één keer per week, ze gaan, zeg maar, diversiteit van koken laten zien, en laten proeven aan anderen. Dus dat zijn een paar projecten wat ik gedaan heb.
[i] Wat waren de doelen van die projecten op het culturele gebied?
[r] Het was meer, in alle projecten wat ik gedaan heb, het was meer om mensen tot elkaar te brengen. Te laten zien dat ook iemand een ander kan tegemoetkomen. Maar hij heeft wel wat te leren van waar hij komt, dus integratie en assimilatie van culturen. En tegelijkertijd ook aan de gastland, ja, wat brengen wij, als wij komt? We komen niet alleen maar zomaar, we komen met iets. Niemand kan van A naar B gaan, gewoon, zomaar, zonder verhaal. Dus er is altijd iets die hij heeft gedaan, dat hij tot hier is gekomen. Maar omdat hij gekomen is, het is ook goed te kijken: wat is de boodschap, wat heeft hij meegebracht? Wat is positief van de persoon? Het is makkelijk, het is heel makkelijk om iemand te veroordelen vanaf de raam. Je ziet een jongen op straat lopen met zo’n petje op zijn hoofd, Ja, hij loopt een beetje stoer Enzo. Je zegt: ja, dit is een crimineel. Maar misschien is hij een heel zachtaardige jongen, die zou je op straat helpen, die zou je misschien ondersteunen wanneer je dat nodig hebt. Dus, het verbinding tussen de mensen te versterken, en te laten zien dat laat een kans, breng mensen bij elkaar, laat de mensen open. Dat was een beetje de boodschap van de projecten wat ik deed.
[i] Als je terugkijkt, ben je erin geslaagd om de verbinding tussen mensen uit verschillende culturen te versterken?
[r] Ik denk dat ik niet geslaagd ben, niet echt. Het is wel gebeurd met een paar mensen waar ik goed mee omga. Maar, ik heb wel een paar dingen niet, het is mij niet gelukt… Onder andere, ja, ik moest op een bepaald moment echt Nederland verlaten. Maar ja, het is niet gebeurd. Ik kreeg een beslissing van IND bij de verlenging van mijn status, dat ik niet mag werken, dus ik moest mijn bedrijf stoppen. Dus, ik zat zeg maar nu met een probleem waar ik… dus al die projecten waar ik gewoon sponsoring kan krijgen, ja, dat moest ik niet doen, dus dat levert niks op. Dus vandaar, ik dacht: ik kan niks meer verder doen. Ik moest blijven zitten wachten tot een andere beslissing gaat worden genomen over mijn situatie. Dus dat speelt ook een beetje. Dus, Ik ben best actief geweest, maar om te zeggen dat ik heb wel succes met alles wat ik heb gedaan? Ja, dat vraag ik me af, omdat de beslissing van de overheid is wel anders dan wat ik zelf had voorspeld.
[i] Denk je dat je mislukkingen gerelateerd zijn aan de beslissing van de autoriteiten?
[r] Ja klopt. Ja, zeker.
[i] Vergeet je mislukkingen een beetje, wat was je succes?
[r] Het grote succes van mij was met mijn bedrijf. Mijn bedrijf, ik ben begonnen, toen ik begon met mijn bedrijf, ik had een lening van 50 euro. Ik had van iemand 50 euro geleend, om me te gaan inschrijven bij de Kamer van Koophandel, als een schoonmaak bedrijf, eenmanszaak. Na een tijd heb ik mijn eerste contract gesloten met Zara. Zo is het gegaan. Van de een, naar de ander, naar de ander. Dus ik had veel personeel in dienst genomen, ik had een bedrijf. Ja, het ging goed met mijn bedrijf. Dus… na een tijd heb ik, van eenmanszaak naar VOF, vennootschap onder firma. En daarna, het is echt heel goed gegaan. Het bedrijf ging echt goed. Dat was een goeie moment. Een andere succes, ja. Toen ik zag: het project wat ik deed, was met succes verlopen. Ik weet nog dat ik had de wethouder Rabin [Baldewsingh] uitgenodigd. Hij kwam een beetje laat. Maar het was leuk, omdat wij wachtten op hem. De directeur van het stadsdeelkantoor was daar, Stichting Boog was daar, Stichting Welkom, projecten waarin ik veel energie in heb gestoken. Er was nog iemand van de woningcorporatie, dus het was best wel veel mensen. Ik had bijna 63, of… nee, 26 nationaliteiten sowieso, op die dag gekregen, was bij Koorenhuis. Toen hij kwam, iedereen zei: ja, laten we beginnen, en ik zeg: nee, ik ga niet beginnen, ik wacht op hem. En toen kwam die ook een beetje laat en zo, hij heeft wel excuses aangeboden. Daarna heeft hij de welkomstwoorden gezegd, Toen heeft hij het project gedaan, en ik heb met hem ook een interview gedaan. En daarna, een vriend van mij, die zegt tegen mij: ja, nu besef ik hoe jullie zijn. met “jullie”, hij bedoelt hoe Afrikanen denken over de positionering van hiërarchie. Dus, wij respecteren echt hoe het moet. Dus als die hoog is, die moet een woord zeggen, we wachten op hem. Als hij komt, dan pas gaan we beginnen. en toen zei ik tegen hem: ja daarom zeggen wij dat Afrikanen hebben altijd tijd, maar jullie hebben horloges. Wij wachten altijd, maar jullie hebben gewoon horloges. Het moet zo zijn, het moet zo zijn. Wij? We wachten, we wachten… Het was een succes. De dag erna, ik heb goeie reacties gekregen. Mensen hebben mij echt met enthousiasme geaccepteerd. Bij de volgende actie van het project, de wethouder heeft over mij gepraat in de… in de bijeenkomst, dat heb ik gehoord. Ja het was een succes. Was leuk.
[i] En de inhoud van deze activiteiten, wat was het precies?
[r] Nou, ik heb…
[i] De culturele activiteiten.
[r] Ik had een project die Welkom in Moerwijk heette. In dat project, we gingen praten over wanneer iemand in Nederland komt. wat zijn de eerste indrukken? Ik heb later een theater gemaakt. Theater ging over… wat… is het culturele conflict bij aankomst van iemand in Nederland? en wat verwacht je hier? Het was de tijd toen mevrouw Verdonk had gezegd dat wij wij moesten een inburgeringscursus volgen. Iedereen die in Nederland… het was heel goed, En dat vind ik prima. Het was een geslaagd project van haar. Het is belangrijk dat de taal moet worden geleerd, en mensen moeten begrijpen wat in de Nederlandse samenleving speelt. En, ik vroeg me af: maar waarom vraagt de overheid niet, wat verwachten wij van Nederland? Nederland verwacht van ons te integreren, de inburgeringscursus. Maar wat verwachten wij van Nederland eigenlijk? En dat vraag, die speelt ook in het theater. Ik heb een beetje laten zien: ja, iedereen verwacht iets. Maar wat? Hoe kunnen wij dat duidelijk laten maken? En daarna, we hebben een debat uitgevoerd over hoe de samenleving is in Nederland. Het is belangrijk om Nederlands daar te praten. En ik weet nog dat… de directeur van het kantoor die ging dat uitvoeren. En er was een vrouw, die kwam uit Congo, die wou een reactie doen. Maar die kon geen Nederlands woorden spreken. Maar toch, die directeur van het stadsdeelkantoor kantoor toen, heeft toch tot communicatie gekomen met de vrouw. En ze proberen en… tot opeens, de boodschap was duidelijk, wat zij bedoelt. En dat is het moeilijkst, om twee mensen van verschillende landen bij elkaar te hebben. Maar toch is een brug ontstaan, door proberen, door meedoen, En, ja, mensen gingen gewoon goed om met elkaar. Er was nog een andere activiteit, er was een modeshow. Afrikanen in het algemeen houden van kleding. Afrikanen houden van chique design, en… Soms, iemand die echt arm is, maar hij koopt dure kleding. Soms hij eet niet thuis, maar hij koopt wel dure kleding. En dat speelt eigenlijk daarmee. Hoe kunnen wij Hoe is het mogelijk voor het gastland om te begrijpen, dat fenomeen? Dat heb ik ook in dat project uitgelegd. Het was een culturele modeshow. Wij laten zien een beetje, een aspect van Congolezen, over kleding, uiterlijk van Congolezen. Tussentijds had ik ook een paar schilderijen op de muur opgehangen, om te vertellen: waarom mensen vluchten naar Nederland, waarom komen buitenlandse mensen naar Nederland? Elke schilderij had een boodschap. Het was bijvoorbeeld een vrachtwagen, waar er is een dak op een vrachtwagen. Kan je voorstellen, een auto met een dak. En de boodschap daarmee was gewoon: mensen hebben geen huis, mensen hebben gewoon moeite met het leven. En door die economische problemen, mensen kunnen ook vluchtelingen worden, vluchtelingen zijn. Ook dat Nederland mag geen economische vluchtelingen ontvangen, maar dat bestaat. Maar daarnaast, er was ook een schilderij, die ging over meer dan acht miljoen vrouwen die verkracht, in Congo, door die oorlog tussen Rwanda en Congo. En al deze problemen, die heb ik kunnen laten zien, de consequenties ervan. Door goud, door coltan, kobalt, olie, door alles wat in de Congolese grond is. Dat heb ik ook laten zien. Door deze problemen, zijn mensen gevlucht. Dus, het probleem van vluchtelingen moet worden aangepakt. Niet met de lezing, niet met het sturen van geld of van dit en dat. Het moet aangepakt, met de multinationals, bedrijven die gaan daar om deze materiële, of grondwaarde, goud… te krijgen. Dus, het was een beetje een boodschap, verschillende boodschappen, daar draaide het een beetje om. En uiteindelijk, ja, er is nooit iets zonder dansen. Afrikaanse dansen. Dus we hebben ook een beetje laten zien hoe Afrikanen genieten, en zo. Dus, mag altijd een beetje feest erbij, een beetje Afrikaanse muziek. En die Afrikaanse muziek, het was een Congolese team, band, van jongens die zijn hier geboren. Die zingen zeg maar in het Nederlands, Lingala, en Frans. En daarom zie je ook dat, er is een speling, een soort van gemengde taal, die ontstaat waar mensen met verschillende culturen komen. Dus het is niet alleen maar talen, maar het is ook van allerlei dingetjes. Het was een heel groot project met verschillende boodschappen,
[i] Op de vraag wat men van Nederland verwacht, wat was het antwoord?
[r] Niemand kon het antwoord geven. Haha. Maar ik denk dat als iemand in Nederland komt, hij verwacht niet meer dan gewoon de kans te verdienen. De kans te verdienen. Dat is heel belangrijk. Geef hem de kans. En de kans dat je vandaag aan hem geeft, het kan een goed effect hebben op duizend andere mensen die nog in Afrika zijn. Stel je voor, stel gewoon voor, dat als iemand die komt uit een oorlogsgebied, hij wil gewoon tot rust komen, hij wil gewoon een normaal leven hebben. Hij gaat nooit tegen de wet in, hij zou nooit iets crimineel gaan doen, omdat hij komt dan probleem, hij gaat nooit een ander probleem veroorzaken. Nee, hij wil gewoon een plek waar hij kan rustig blijven, en zijn leven daar doen. Maar op het moment dat zijn verzoek niet is begrepen, ja, daar wordt die systeem voor hem net als een nare nachtmerrie. En van dat moment moet ‘ie overleven, maar hoe zal hij overleven? Dan komt het probleem, dan gaat hij misschien wel in de criminaliteit vallen als dat wordt aan hem aangeboden. dan komt het probleem, na probleem, na probleem. Dus, het onderzoek dat wordt gedaan, over wat verwachten mensen die gaan naar Nederland, wat verwachten ze? Ik denk dat dezelfde vraag kan ook een beetje omgedraaid worden, omdat witte Nederlanders zijn ook overal, He. In alle landen, zijn Nederlanders die daar wonen. Wat verwachten Nederlanders daar, in die landen waar ze zijn? Stel je voor dat je bent in een land waar je niet begrepen wordt. Overal je wordt gejaagd, alles wat jij doet, het is gewoon gezien als niet goed. Op dat moment, je zal zeggen: ja, wat ben ik hier aan het doen? Dus het leven, het wereld draait door, het wereld draait door, dus het is goed, het is belangrijk dat wij hand naar hand schenken, en ondersteunen voor een betere toekomst.
[i] En jij persoonlijk, wat verwachtte je van Nederland?
[r] Ik ben hier gekomen als een jonge jongen. Ik wist niet dat ik naar Nederland zou komen, ik wou gewoon een veilige plek hebben, zo ben ik in Nederland gekomen. Ik verwacht niks, eigenlijk, van Nederland. Ik wist niet of ik hier tot vandaag zou leven, maar toch ben ik er. En dan zeg ik: ja, gelukkig. Dank u God. Maar, wat verwacht ik nu van Nederland? Het begrip van mensen. Is heel belangrijk, ja. Mensen zoeken gewoon een plek waar ze vrede kunnen hebben. Mensen kunnen zeggen: ja, Nederland is vol, en zo, en zo. Dat is wel waar, het is best vol. 17 miljoen mensen, het is niet niks. Het is best veel. Maar ik denk dat Nederland kan nog meer en beter doen in andere wereld, niet alleen maar hier.
[i] Na je aankomst in Den Haag, heb je je op de universiteit ingeschreven. Waarom heb je business administratie gekozen?
[r] Ja, ik denk dat… het is ook een beetje, ja, de vak waar ik prettig voelde. Ja, ik voel me meer in dat richting, ja. Ik heb… ja, een beetje inzicht van cijfers en zo, organisatie van dingen. Maar ook mijn eigenschap, ik denk dat mijn eigenschap speelt ook daarmee. met mijn bedrijf voelde ik dat ik moest een beetje leider zijn. En… ik zie me meer met dat leiderschapscapaciteiten, en en ook voor mijn bedrijf, moest ik de boekhouding goed, netjes houden. En dat is ook een beetje, een paar effecten die het heeft meegebracht, ja.
[i] Sinds wanneer heb je deze ambities, sinds Congo, of is het door iets gekomen?
[r] Het is vanaf hier, vanaf hier. Ik denk dat toen ik klein was, ik droomde om een arts te worden, om dokter te zijn. Ja, dat was gewoon mijn… of piloot te zijn, dat was gewoon mijn droom en zo. Ja, als ik groot ben, word ik piloot of arts. Maar, ik heb de kans niet gekregen. Dus de leven is een beetje onjuist op bepaalde momenten. Maar ik denk dat als ik nou in Congo was, misschien ik wil mijn droom kunnen realiseren. Maar ja, zo gaat het niet. Dus, je weet nooit wat morgen zal gebeuren, toch?
[i] Als je vandaag drie wensen zou hebben, wat zouden ze zijn?
[r] Ja. Drie grootste wensen? De eerste grote wens wat ik zou doen is vrede in Afrika, vooral in Congo. Het is heel belangrijk, de gelijkheid tussen mensen. Mensen sterven daar, doordat de grond, de aarde is rijk. Ze zijn de slachtoffers van niets. Het is niet eerlijk, het is niet juist. Dus mijn grootste wens gaat meer over het continent van Afrika, en Congo. Als ik dat kan segmenteren. De tweede grote wens is om de kans te krijgen. Ik denk dat iedereen verdient een goeie kans. En… mensen moeten niet worden behandeld gewoon op basis van wat het nummer is, papier is. Nederland is zo bureaucratisch dat wat je zegt, is wat wordt geschreven. Wat wordt geschreven, dat bepaalt wie je zal worden. En dat is niet menselijk. Het is tegenwoordig dat wij moeten een beetje tot de menselijke kant terugkomen, denk ik. En ik hoop op een goede kans. Een kans om… niet alleen maar met Nederlandse overheid, maar de kans ook van God. Dat God mij een kans geeft om te realiseren wat ik graag zou willen doen in mijn leven. Ik denk dat… we hebben heel veel dingen te doen. En ik ben nog best jong, dus ja. En de laatste grote wens, dat is voor mijn kindje, ja. Het is voor mijn kindje, dus… ik bied, ik hoop gewoon het beste voor haar. Dus, dat is voor mij, het is ook een aansluiting op wat ik net…. mijn gedicht, wat ik net las. De intelligentie, en de liefde. Dus… Alles draait over liefde in de wereld. Liefde voor mensen, gelijke kansen geven voor mensen, Maar ook de wetenschap zonder grenzen.
[i] Je bent al papa?
[r] Ja, klopt.
[i] Hoe heet je dochter, hoe oud is ze?
[r] Ik heb een kindje, een meisje, ze heet [Bea]. Ze woont in België met haar moeder. Ik ben niet samen met haar moeder, helaas. Maar ze is nu bijna vier. Vier jaar oud. En… ja, Zij is geboren in 2011, op 7 april. Ja dat is… ze geeft me de kracht. Zij is alles voor mij.
[i] En haar naam, [Bea], betekent het iets? Want ik weet dat de naam in Afrika een betekenis heeft.
[r] Ze heet [Bea][Naam]. [Naam] is mijn naam. Die heb ik van mijn ouders gekregen. [Bea], voor mij, de naam heeft wel een betekenis voor mij.
[i] Zoals Beatitude [zaligheid], of?
[r] Het is ook van daar, maar ook wij geloven dat elke naam volgt de persoon, dus… wat jouw naam betekent, dat word je. Zo geloven wij, zo geloof ik ook. Bea is iemand die een groot hart heeft, een groot hart. Die open is, en die veel draagt. Eh… Mijn dochter, zij is geboren toen mijn bedrijf was bijna in failliet. Dat was de moeilijkste periode, waar ik was te vechten tussen hoe moet ik de bedrijf laten werken, of moest ik alles stoppen, en weggaan van het land? Ik herinner me nog dat… ik moest een moeilijke beslissing nemen om naar België te gaan. Omdat haar moeder dus, zij woont in België. Ze heeft de Belgische nationaliteit. Dus moesten wij zeg maar, daar gaan. En zo is het gebeurd dat zij ook daar geboren is. Maar, zij heeft van mij, de tijd dat ik meer liefde voor haar gaf, dat moment was ik in een moeilijke situatie. En vandaar dacht ik: ja, wat is de mooiste naam dat ik kan geven? Alleen een naam dat zij kan dragen, met de moeite dat ik had toen. En ze is echt een super meisje, ik denk dat de naam speelt gewoon op haar. Ze is zo blij, en ook, ik zie haar zoals mijn moeder. Al deze aspecten spelen zeg maar.
[i] Je bent niet meer samen met haar moeder, zie je haar vaak?
[r] Af en toe wel. Het is niet makkelijk. Ja, zij is in België, ik ben in Nederland. Maar af en toe, kom ik tot een oplossing met haar moeder, om haar te krijgen. En… wij genoten, wij genoten. Ja. Het is niet makkelijk om moeder en vader te zijn. Tegelijkertijd je weet dat jouw kindje zo ver van jou is.
[i] Als ik je hoor spreken, zie ik dat je een groot hart heb. Dit brengt me op de vraag over het grootste compliment dat je ooit gekregen hebt in je leven. Wat is het grootst compliment dat je ooit ontvangen hebt?
[r] Wow, dat is moeilijk te zeggen. Ik denk dat het grootste compliment was van [Bea]’s moeder. Ik denk dat toen zij… ja, bij de bevalling, we waren nog samen, ja. Ze zegt: ja, je hebt mij een vrouw gemaakt. Ik ben vrouw geworden. Ja, ik ben moeder geworden. Ze dankt mij daarover. Ik denk, dat is de grootste compliment.
[i] En voor jou was dat heel belangrijk?
[r] Ja, ja, ja. Sommige dingetjes wat gebeurt, we weten nooit waarom. En ik weet niet waarom dat zo was. Maar het leven is gewoon keihard geweest. En oneerlijk geweest. Maar ik denk mijn grootste compliment wat ik gekregen heb in mijn leven, was van haar, toen zij… het was de dag, in het ziekenhuis, in Saint Luc, de dag waar zij ging bevallen, ze zegt: ja, dank je wel [Naam], ik ben moeder, je hebt mij moeder gemaakt.
[i] Was het hier in Den Haag?
[r] Nee, het was in België, ja.
[i] Ik zie wel dat er sprake was van ups en downs in je leven. Waar ben je bang voor in je leven?
[r] Ja… Mijn grootste angst is, na al deze tijd dat ik in Nederland ben, dat ik… blijf met onzekerheid over de toekomst. Ja. Dat is mijn grootste angst. Ik weet niet of ik… dat verdien. Of, heb ik nog niet goed begrepen wat speelt in mijn hoofd. Dat ik heb… heel veel gedaan, maar tegelijkertijd, ik blijf onzeker over de toekomst. Ik blijf onzeker over wat morgen kan spelen. Met alle veranderingen wat gebeurt in Nederland, je weet nooit.
[i] Waarom dat?
[r] Ja, je ziet het zelf. Hoe de systeem wordt We zien hoe mensen, hoe gewoon, xenofobie stijgt in de maatschappij. We zien hoe, ja, allerlei kanten spelen. Van de economische kant, tot naar sociaal. De verandering is keihard. In zo korte tijd, 2001 tot nu, zoveel verandering. En dat verandering heeft ook gelijk te maken met mij, als buitenlander. Direct. En dat is mijn grootste angst, ja. We weten nooit wat er morgen kan gebeuren. En… het situatie kan van goeie kant zijn, kan van slechte kant zijn. En die onzekerheid, hoe langer die bestaat, hoe erger het is.
[i] Wat denk je dat de oorzaak van dit gevoel van onzekerheid is, de maatschappij, of gebeurtenissen?
[r] Ik denk dat de verandering, en alles wat gebeurt. Ik geef een voorbeeld, over de toekomst zekerheid. Heel veel mensen van mijn generatie in Nederland, ze wonen niet meer in Nederland, ze zijn allemaal weg. Heel veel zijn weg, heel veel. In Den Haag zijn wij misschien 3 of 4, die ik kan nog zien en herkennen. Waarom? In 2006, of ‘7, was er de strategie van intrekking van verblijfsvergunning, bijvoorbeeld. Ja, dat heeft gespeeld, heel veel mensen zijn weggegaan. Dus, dat speelt altijd, ja. De verandering van de politieke visie van Nederland, de verandering van de sociale zekerheid van Nederland, De verandering van de toekomstvoorspelling van Nederland. Ja, dat zou een negatief effect kunnen hebben over ons als buitenlanders. Maar ik hoop dat, wij zullen niet meer terug… draaien zoals in Zuid-Afrika, met de tijd van Mandela en Desmond Tutu, en Engeland, en de Zulu, ik hoop het niet. Ja, is gewoon een grapje, maar dat kan.
[i] Is er iets dat je graag wilde hebben, maar nog nooit hebt gehad hier in Den Haag of in Nederland in het algemeen?
[r] Wat zou ik graag willen hebben, maar ik heb nog niet ontvangen? Ja… Ja, ik weet niet. Ik weet niet, wat zou ik graag willen? Ja, ik weet niet. Ik denk niet dat ik… Ik denk niet dat ik iets zou…
[i] Het kan alles zijn, zoals een tweede kind…
[r] Ik weet helemaal niet. Maar ja, misschien de wens voor de toekomst, ja, ik weet niet. Ik zou graag iets wat ik… misschien zou ik dromen om een boot te kopen, ik weet niet. Ik denk dat dit zijn best wel wat. Maar ja, soms zit je zo te noemen dat het komt, en dat komt niet. Kijk, Nederland is een land waar veel rijkdom is. Dus wat je wil, je kan het wel hebben. Je moet gewoon werken ervoor. Dus zolang dat je daar aan werkt, krijgt je het gewoon. Dus, als je een auto wil, ja, je moet werken, en dan heb je een auto. Zo lang, dat het hangt van jezelf af, wat je krijgt. Maar zolang als dat niet van jezelf, als het hangt niet van jezelf af, dan is het wel een probleem. Ja, omdat dan andere mensen gaan beslissen op jouw naam, op jouw plaats. Dat is moeilijk, ja. Maar voor mijzelf wat ik zou graag willen doen? Ja, ik werk voor, en ik krijg het wel. Maar als het niet van mij afhangt, dan kan ik er niks aan doen.
[i] Gewoon een vraagje. Heb je hobby’s of bepaalde interesses?
[r] Zeker, zeker. Ik lees heel veel, dat is een van mijn hobby’s. En… wandelen. Ja, ik hou ook van een beetje gewoon uitgaan en zo. Ja, iets wat ik ook leuk vind, is gewoon reizen, ja. Ontdekken van mensen. Dat is iets wat ik zou, wel met plezier gaan doen. Ja, dat kan misschien. Ja, gewoon reizen door de wereld, en mensen en culturen ontmoeten. Leren van andere mensen, ja. Dus ik lees, ik hou van lezen. Ik hou van studeren. Dus ik hou van heel veel… ja.
[i] Wat voor boeken lees je vaak?
[r] Ja, nu ik ben meer bezig met het Afrika-verhaal van elk land, Ik probeer een beetje te begrijpen van 1885, wat speelde er zeg maar, toen ze hebben besloten om de indeling van Afrika te doen. En… deze stam, gewoon zo wordt het gesplitst: je bent van Congo, je bent van andere landen, bijvoorbeeld. Dus die mensen die woonden gewoon ervoor samen, die worden gesplitst. En de impact ervan, tot nu toe, dat speelt. Dat zien wij ook in België, Dus, een gedeelte is Frans, een gedeelte is… dus, ik lees een beetje op dit moment meer over Afrikaanse geschiedenis, dus vanaf 1885, wat gebeurt? En, hoe is de verschillende ontwikkeling gegaan van de kolonisatie, tot slavernij en… Ja, en wat er nu speelt in Congo. Mijn hart zit nog een beetje in Congo. Het is gewoon vreselijk wat daar gebeurt, en Er is een spreekwoord die zegt: als je niet weet, jouw verhaal, jouw verleden, je zal nooit jouw toekomst en jouw, jouw heden en jouw toekomst voorspellen. Dus het zou moeilijk om de toekomst met zekerheid te voorspellen, zolang dat wij weten niet wat er gebeurde, toen de beslissing was genomen om Congo, zoals het is, te hebben.
[i] Lees je ook soms over het verleden van Nederland?
[r] Ja, Nederland, niet echt. Ik heb wel op school geleerd. Het verhaal van Willem van Oranje, Napoleon Bonaparte, was die van Frankrijk, van Rome, een beetje van… geschiedenis in het algemeen, van Nederland. Dat heb ik wel geleerd, op school. Ja. Nu… ja, ik heb niet zoveel interesse. Ik… ik ga je wat vertellen, ik heb een keertje, Ik moest een Nederlandse vlag kopen. En dat is heel grappig, omdat ik vroeg bijna tien Nederlanders: waar kan ik de Nederlandse vlag kopen? Ze wisten het niet. Dus over hun eigen land, ze weten niets. Dus het interesseert hen helemaal niks. Ik heb aan een oude man gevraagd, die zei: ja je moet bij dat plaats gaan bijna de elfde persoon, die gaf mij de goeie antwoord. Ja, nu, meeste Nederlanders, ze hebben meer aandacht over ontwikkeling, wat zijn er te doen? Maar niet echt over de geschiedenis. Ja, denk ik niet.
[i] Wat denk je van je leven in Afrika, ten opzichte van je leven in Den Haag?
[r] Ja in Afrika, ik was een jongen met veel toekomst. Met veel energie. Ik kom niet uit een slechte familie, zo is het niet. Mijn familie was gewoon goed. We hadden alle mogelijkheid om… een goede toekomst te kunnen krijgen. Maar helaas, het is zo gegaan. In Nederland, hier heb ik geleerd wat het moeilijkste is, wat nee is, wat ‘mag niet’ is. Ik heb in Nederland geleerd wat een negatieve beslissing betekent. Als je dat krijgt, wat speelt, op de laatste seconde van een beslissing, die kan jouw leven tot een drama brengen. Er is wel een groot contrast. Maar toch wel, in Afrika is wel moeilijke dingetjes wat niet hier is. Daar, ik moest bijvoorbeeld mijn huiswerk doen met… de licht van de maan. Ja, je moet misschien met die kleine lampjes studeren. Maar hier heb je gas, elektriciteit, alles erbij. In Afrika, je krijgt niet pindakaas met nootjes, pindakaas met dit, pindakaas met dat, nee. Je hebt gewoon pindakaas, pindakaas, klaar. Maar hier heb je zoveel, zoveel van allerlei… dus je hebt pindakaas met kleine nootjes, met grote nootjes, met dit, dus, je hebt gewoon van alles, maar toch zijn mensen nooit blij. Ze willen altijd nog hebben. Maar in Afrika, met klein, zijn de mensen gewoon blij. Dus er zijn gewoon grote, grote contrasten. Dus vandaar, van al die contrasten, zeg ik: een vluchteling die uit Afrika naar Nederland komt, hij komt nooit voor criminaliteit. Hij komt gewoon voor rust, omdat hij is vluchteling. Hij heeft wat naars meegemaakt. En als die persoon de kans krijgt, hij kan een grote bijdrage aan de maatschappij brengen, dan wat je kan voorstellen.
[i] Denk je dat je leven je perspectief heeft veranderd, hier in Den Haag en in Nederland in het algemeen?
[r] Ja, ik denk dat ik ben ook een beetje volwassen geworden in mijn hersenen. Ja klopt ook, ik ben hier als kind gekomen, Maar, ik denk dat… ik zie meer de toekomst in Nederland, anders dan als ik in Congo bijvoorbeeld zou zijn. Mijn leven in Nederland heeft me een beetje streng gemaakt, maar tegelijkertijd, ja, ik heb meer geleerd. Ja, heel veel geleerd. Dat bouwt mijn persoonlijkheid hè, het moet ook zo zijn, anders, het is anders.
[i] Bijvoorbeeld, als je jouw verhaal schrijft, hoe kunnen de hoofdstukken verdeeld worden?
[r] Ja, ik weet niet. Dat is best een moeilijke vraag, maar tegelijkertijd een grappige vraag. Ik zou nooit weten, maar ik denk… Dat zou in twee ’tomes’ [delen] zijn. Twee ’tomes’. Dus eerste ’tome’ [deel] gewoon: het kind in Afrika, een gelukkig kind in Afrika.
[i] En het tweede deel?
[r] Het leven in Nederland. Het leven in Nederland, ja. Ja, ik denk dat… zo zou dat kunnen zijn, ja.
[i] Kan je een kort overzicht geven van wat je zou schrijven in het eerste deel, en in het tweede deel?
[r] Ja, zoals ik zeg, een gelukkig kind in Afrika. Iemand voor wie het geluk in Afrika niet is zoals hier. De vrijheid van Afrika is niet zo als hier. Mensen zijn arm, ze sterven met alles. Ze moeten altijd wat van Europa krijgen en zo. Dat is wel waar. Maar deze mensen, zij weten nooit het woord ‘stress’. Bestaat niet voor hun, stress. Ze leven gewoon van dag op dag, maar wel gelukkig. Die contrast van armoede in Afrika, en armoede in Europa is helemaal anders. De realiteit van de behoeften van het leven: het dak, kleding, en het eten Die drie contrasten, als we ze naar Afrika verplaatsen, is anders, En als kind in Afrika heb ik nooit geleerd dat deze dingen het probleem is. Dat klopt, omdat ik kom uit een goeie familie. Maar er zijn mensen die uit een arme familie zijn, die misschien, deze een probleem is. Maar ook met deze situatie, hun kind leeft gewoon normaal. Ze zien deze kind gewoon blij, gelukkig. Vergeleken met wat we op televisie zien, arme kindjes die op straat zitten, zonder eten zo. Ja, ik weet niet of dat echt zo is. Ik kom uit een provincie, ik weet niet of het zo is. Het is wel een moeilijke provincie op dit moment, in Congo. Zo te zien ook media. Ja… maar, ik in dat boek, dat ’tome’ [deel], ik zou praten over de goeie kant. Ja, van het kind in Afrika. In het tweede ’tome’ [deel], ja, daar ga ik wel praten over… de eerste stap in Nederland, vanaf het moment dat je uitstapt van vlucht… vliegtuig tot het moment dat je… ja, zoals ik nu ben, voor jou.
[i] U woont in Nederland voor ongeveer 13 of 14 jaar, bent u in contact komen met andere Congolezen en organisaties?
[r] Ja, ik ben in contact met veel Congolezen. En ook een Congolese organisatie. Ik… nu, er zijn bijvoorbeeld activiteiten bij Kariboe Bibi, is ook een organisatie die in Den Haag is, een onder toezicht van STEK of zoiets, waar ik, een paar activiteiten ook meedoe. Ja we zijn er wel, maar niet zoveel, we doen ook niet zo veel. Omdat… hier in Europa, mensen zijn hier individueel. De verbinding is niet zo sterk, maar toch, wanneer we ontmoeten… ja, Afrikanen warm bloed He? Ja, zo gaat het.
[i] We zijn bijna aan het einde van dit interview, dus ik wilde vragen of je nog iets wil toevoegen?
[r] Ja, Ik zou graag willen zeggen: eerst bedankt, bedankt voor deze interview. ik hoop dat ik niet de enige ben die dezelfde interview doet. Ik denk ook dat, eh… ik hoop dat… dat mensen zouden achter deze beelden begrijpen, van het moeilijkste tot het gelukkigste, van wij als vluchtelingen in Nederland. Wij verwachten niet dat Nederland voor ons alles gaat doen, nee. Dat verwacht een vluchteling niet. Hij wil gewoon een rustig plekje hebben. En een kans krijgen, om de nachtmerries wat hij meegemaakt heeft, achter zich, de rug te krijgen. Dat is wat ik kan zeggen. Ik bedank jullie voor deze actie, ik vind het heel interessant. En ik hoop dat het niet de laatste is. En… Ik zou graag nog willen, als het mogelijk is, in de toekomst, als jullie kunnen, een goede documentaire te gaan doen, hoe moeilijk het is om mensen, die in een opvangcentrum leven, hoe het is daar, precies, met deze mensen. Misschien is het anders, nu, dan mijn tijd. Maar, dat is belangrijk om de realiteit te laten zien.
[i] Ik heb gehoord over je doel in de periode dat je verschillende activiteiten organiseerde Je wilde dat de deelnemers een speciale band ontwikkelden. Denk je dat dit een bijdrage is aan de samenleving, van Nederland, hier in Den Haag, en vooral in Moerwijk?
[r] Ja, inderdaad. Ik denk dat dat voor mij een concrete bijdrage was. Mensen die kwamen, het was op 20 maart Bij Koorenhuis, voor… toen ik het project heb uitgevoerd, Ze hebben tussen hun contact uitgewisseld. Telefoons, e-mail, en zo. Misschien tot nu toe, ze zijn in contact. Dus… mijn doel was mensen dichtbij te brengen. Voor mij was het gewoon een grote wens, dat deze mensen tot dichterbij hebben. De verbinding tussen mensen. Hoe sterker het wordt, hoe beter het is. Daar voorkomen wij het vooroordelen, het misverstand, en dan bouwen we een betere toekomst en leefbare omgeving. Dat was mijn bijdrage. Ik hoop dat de kans zal ik weer wat ingeving krijgen, om deze project weer te gaan doen. Misschien op dezelfde manier, misschien op een andere manier. Maar wel te gaan doen.
[i] In de toekomst, ben je nog steeds van plan om dergelijke vergaderingen en activiteiten te organiseren?
[r] Klopt, klopt. Er is behoefte. Er is heel grote behoefte. We moeten gewoon zien hoe mensen in de omgeving zijn. Mensen zijn gewoon eenzaam. Gewoon eenzaam. Ik ging een paar, twee, drie dagen geleden naar de supermarkt, Ik ontmoette iemand daar die tegen zichzelf praatte. Ik gaf hem groetjes: goeiedag meneer. Gelijk, hij ging open. Hij vertelde me over alles wat hij heeft meegemaakt, dat zijn vrouw weg is, dat dit en dat. Ja. Mensen lijden gewoon. Dus er is geen verbinding, er is geen vriendschap, En dat heeft niet alleen te maken met een persoon. Ook met alles wat in onze omgeving meespeelt. Ik heb een buurman, naast mij. Hij is hyper asociaal geworden. Toen, hij was gewoon goed. Was hyper sociaal. Ik ging toen met hem een beetje praten zo, beetje biertje drinken. En nu, als ik hem zie, ik herken hem niet meer. Wat er gebeurt in zijn leven, je zal het nooit weten. Het interesseert mij ook niet om te weten wat in zijn leven speelt, maar ik denk dat mensen moeten gewoon blijven vriendelijk zijn met andere mensen. Dat is heel belangrijk. Heel belangrijk. En een betere toekomst bouw jij met goeie stenen. En een goeie steen is de verbinding tussen ons, is de relatie met jouw omgeving, met jouw buren, met mensen die om jou heen komen.
[i] Doe je dit voor iedereen of, in het bijzonder voor een bepaalde groep?
[r] Ik ben open mens voor iedereen. Ik sluit nooit mijn mond wanneer ik kan praten, zeg maar, wat ik denk. En ik denk dat… ik doe het gewoon voor iedereen, ja. Het project was bedoeld voor iedereen. Het is ook terug te vinden op internet. Je kunt zien dat… ja, het was Afrikanen, het was Indiase, het was Somalisch, het was Congolezen, Europeanen, Nederlanders. Diversiteit van mensen. Dat is gewoon de kracht van wat ik doe. En daar herken ik mijzelf in, met zulke activiteiten.
[i] Waren ze allemaal mensen uit Den Haag, Moerwijk of van overal?
[r] Volgens het project, het moest wel mensen uit Den Haag zijn, maar ook aansluitende van Moerwijk, die moeten meedoen. Maar de mensen die kwamen, ze kwamen van overal. Ik heb mensen die zijn van Delft gekomen, ik heb mensen die zijn van Scheveningen gekomen, van overal ze waren gekomen. Dus het is een open project voor iedereen, maakt niet uit wie. Het interessante is dat de boodschap wordt duidelijk verteld, en dat mensen begrijpen duidelijk wat speelt. En vanaf dat moment ga je zelf bekijken: ben ik zoals de persoon die wordt gespeeld in het toneelstuk? Ben ik zoals de persoon die egoïstisch is? Of, ben ik zoals degene die open is voor anderen, die kan makkelijk anderen komen helpen als het nodig is. Als het een noodsituatie is.
[i] Wat ontbreekt er vandaag om dergelijke activiteiten te blijven organiseren?
[r] Nou, zoals ik heb gezegd, IND heeft bepaald. De beslissing van IND was keihard, Ik moest in Nederland zijn, maar ik moest werken, tenzij ik heb een Tewerkstellingsvergunning. Ja, maar dat is onmogelijk te krijgen. Dat kan ik niet zelf doen, zijn bedrijven die moeten het voor mij doen. Maar voordat die bedrijf dat gaat doen, ze moeten laten weten dat in Nederland, er is niemand die dat werk gaat doen, in Europa, er is niemand die dat werk gaat doen. Daarom ik, wat kan, super onmogelijk. Het is gewoon een keiharde beslissing, en daar ben ik slachtoffer van. Maar ja, zo gaat het leven. Ik hoop dat het in de toekomst beter zal zijn.
[i] Heel erg bedankt. En bedankt dat je met ons je levenservaring hier in Nederland hebt gedeeld. Bedankt.
[r] Bedankt.

[i] Good afternoon [Name]. First of all, thank you for honouring this invitation. Could you please introduce yourself?
[r] Thank you. I am [Name]. I am from Congo. I have been in the Netherlands since 2001. Yes, what else can I say? Yes, I … I came here as a refugee. So… short, so to speak, that’s me.
[i] You said you are from Congo-Kinshasa.
[r] Right.
[i] And that you came here as a refugee.
[r] Yes.
[i] When you fled Congo, what did you take with you?
[r] When I left, I didn’t actually take anything with me. Nothing at all. But, then I came here in the reception centre. It was in Gilze-Rijen, near Breda, I had met a gentleman. His name was [name]. He worked at the Refugee Council at the time. Who gave me a dictionary. And that was the first donation that I got, back then. For me it was the most important one. And I still have that.
[i] What does this dictionary mean to you?
[r] It’s a Dutch-French dictionary from Prisma. For me it means a lot, because when he gave me this, I understood that it was a kind of solution of contact and communication. It was difficult to communicate with him. And I had to realise at that moment that the Dutch language was an answer of the question: How should I go on living? Because, I’m from… I have been a refugee. So, how should I go on living if I can’t understand, talk, or master the language? And so I am… from that moment, I realised that this dictionary did not just have the meaning of a dictionary, from French to Dutch, or Dutch to French, but it was also for me a push point, that I had to go and learn more, discover, and master the language well… Yes, I’m not that good, but still it was an opportunity for me to be able to connect with people. So the solution from the language barrier to a career for my future in the Netherlands.
[i] Have you been keeping this dictionary since 2001?
[r] True. You can see, it’s … I use it occasionally, that’s why the colour has gone up a bit, but it’s the important one for me…. I also occasionally write in there, I always write what I think, what…. And I wrote that when in shelter still, so when it was still in 2001 when I wrote that, yes, it’s quite a long story.
[i] What did you write in it, for example? Something funny?
[r] Yes, I have a poem…. I wrote a lot of poems. And all the poems were about love. About love, about love with people, and about love of thoughts, of dealing with others, of conflict resolution. So yes, I wrote in French then. But I’m going to read something, for example, say. I wrote: Love wins over intelligence. The brain succumbs to the heart. Satisfaction becomes unattainable.
[i] What does this mean to you?
[r] Um… yes, to me It means that if we only look at love, sometimes you are no longer smart. Because it has to be balanced. And from love to the brain, where the intelligence is, so to speak. There is no end. It is universal. The discovery of love, of knowledge and of intelligence.
[i] Who was this piece of poetry meant for, or was it just something to give you courage? To exist, to deal with this difficult time in your life?
[r] Yes, it was for myself, for myself. Because I I had experienced nasty things. So from what I went through, ’the only thing I can still do, which is my essence of life, was only love. And love about myself. That was the only thing. Yet I was left with the question: how shall I live, how shall I live? I am alone. How would I live, alone in the Netherlands? How shall I go on? How should my brain want to work? The intelligence. How should I be intelligent? But between love and intelligence, there is no end. So, it is a flow of processes that remains till eternity. And hence, perhaps, my property is also built on that. Based on: How should I be smart? How should I be intelligent? How should I master well what I should do, how should I handle what I would like to do? And, from the other side, what kind of love should I have for, for myself and for people around me? Who of me deserves love, who doesn’t? That’s how it goes, and it’s endless.
[i] And, did you write this piece in that dictionary, because you intend to keep it for life, the dictionary?
[r] Yes. Yes that’s right. I would never go on without this dictionary, Maybe when I die, I would ask for this dictionary to go with me in funeral too. It is for me… it was a moment where I… where I was lonely, and Mr Willem Kramer, I don’t know where he is now, whether he is still alive or not. But it was a very long time ago, he was quite old. But that gentleman who does show love over me, to give me something. It was on my birthday. So it was something for me, which, maybe he is already forgotten. But for me, he has remained in my mind anyway, and he he is continuously in my life, through this dictionary.
[i] During the time you wrote these emotional words, were you living in an asylum centre?
[r] Yes right. It was in OC Prinsenbosch.
[i] In Breda?
[r] Breda, yes, it was in Breda.
[i] Let’s talk about the Netherlands. When you arrived in the Netherlands, in another world, what was your impression?
[r] The first impression, it was kind of a conflict of what I see as a contrast between my environment where I am the people I met, and at the same time: where am I? What’s coming tomorrow? What would happen tomorrow? The fear of insecurity. Yet I did have in the Netherlands. It took me a long time to get rid of that feeling. But still, until now, at certain moments, I have that with me too. That: ‘Yes, I’m not safe yet anyway.’ So, about cultural conflicts for example, yes, I am from Congo. Right from Bujimayi, it’s really in the middle of Congo There um…. yes… We don’t see that many white people. And suddenly, you have in your surroundings all white people. So right away, that’s a shock, so to speak, in myself. And at the same time, yeah…people don’t understand you, People don’t understand you at all. You join an asylum procedure, where people, maybe don’t believe you. They say, yes, your story is not credible. They don’t understand you at all. They don’t understand what you’ve been through. And that uncertainty, that unsafe feeling, and yet suddenly you find yourself in a camp, yes, shall I call it the camp, or a centre, asylum seekers’ centre, where you have to deal with people who may be very difficult, who are brutal. The people who don’t think like you, who, yes they are all different. And they also come with their problems. And all those people, yes, they are all on top of each other. Okay. Go on like that, on with that life. Yes, until like, until finally a decision was made that I had to leave that OC. Then I’m in, from 2002 already, and then I had to come to The Hague. So from Breda, Gilze-Rijen I went to The Hague. Yes, I remember, my first place was somewhere there, at Schou. Yes, somewhere there, in The Hague South. I don’t remember the street. Schoutendreef, yes, that was it, that was the place. So I had to go there… It was a kind of open house. I was sitting with two guys. One from Angola, and the other from West Africa. From then on, I had to go to school, I had to do something. And slowly, slowly, I got my language from level 0, to level 1 and level 2 and then I had to choose a course. did commercial assistant in Mondrian, and then I continued to do accounting assistant, level 3. And then I did administrator level 4. And then I decided to enrol in college anyway, so I started enrolling at InHolland. I only failed to complete 1 year, then I quit for other reasons.
[i] You talked about difficult times at the AZC, times of uncertainty that you didn’t know how to overcome. What did you do to overcome these difficulties, these uncertainties, to have a bit more confidence?
[r] Yes, I think, personally I don’t know what I did, but maybe the hope, just I hoped it will be all right. That’s also a word I learned in the Netherlands, there I also have this, this little notebook, so to speak. This was a gift from a doctor, who came to visit me from time to time, I had to talk to [him] a lot of psychologist. And Mrs Linaling, Who gave me this, this little notebook. And… I learnt from her: it will be all right. Doesn’t matter, it will be all right anyway. And that maybe gave me the strength. So, no matter how hard it is, a day will pass, and another day will come. And maybe, who knows, the sun will shine, the next day. And so it went.
[i] What year did you decide to live in The Hague?
[r] In 2002 I came here to The Hague, yes.
[i] And did you have a reason for coming to The Hague?
[r] I had received a residence permit, so I had to get out of the OC. But before I made my stay, no, I had to move back a bit…. I had received a negative answer. And… the build-up, my mentor, say, at shelter, who said: yes, I don’t know how that works, but he had taken a contact with the organisation’s system, He said: yes, [Name] has to leave the shelter. I think it also has something to do with how the situation was there too. I couldn’t, I just get a bit crazy about everything that happens there. I could imagine different people from different countries, coming with their own problem. They come upon each other and they have to live there, live there. And you don’t know how, and what would come. And every character plays, every trait plays. Those other people are super aggressive, those others are not. I don’t know, but it was one day, I was called to go to the office, and when I had been there they tell me: yes, you got a transfer, that was the word. You get the transfer from OC to an RDK, something like that. a room of unaccompanied minors, something like that. That’s how I left from there to The Hague. I wasn’t alone though, it was a few more people. And when I came here, then my mentor put me in touch with a lawyer, and that lawyer helped me, and then I got a residence permit. That was valid for three years. From the time I came to the Netherlands to almost three years.
[i] Wasn’t it your personal decision to come and live in The Hague?
[r] Indeed, yes, right yes.
[i] And after that you found a house?
[r] Yes. It was a room… it was a house with three bedrooms, and I needed a room too…. yes, I had a small room. And that’s where I stayed. There was almost everything there. A small kitchen, we had to share one with the other boys. We had television, living room, everyone had their own room. In the room, you had a bed, a little table, say, where, maybe if you work, you can do like that. So that was kind of the first step, actually to feel a Dutch life, how it is. Because in the OC, you’re not dealing with Dutch people. Having to deal equally, with just, people who are also refugees. So that was the first step, also the first good contact, with life in the Netherlands. Um, a bit of freedom. True, under the supervision of a mentor though. But, yes, you can enjoy yourself. You can cook for yourself, you can get a bit of money from the construction house. Yes, it was something, something like that. So from that you also had to look, and I remember, after a few weeks, I had to buy my first bike. That’s also Holland, cycling. Then I also had to buy my first bike, yes.
[i] If you had to compare these two cities: The Hague and Breda. How do you describe this change? From the OC to The Hague?
[r] Let’s say, for me it was all a bit…. I wasn’t living my life then, He. I just had to do what people say. Yes, what they decide, what they choose. In Breda, it was a reception centre, so I had no view and outside. In The Hague, I had to come, and for me, it was kind of like: yes, now is the start of your life. Now is the start of what you have to do, now you’re really starting. When I came to The Hague, yes, I had to register for school right away. And I had to go and do this and this. Start doing activities. That’s daily life. And so I also fell a little bit in love with The Hague. I’m also a bit in love with The Hague. I just find, yes… life in The Hague has something beautiful, something good and…. Yes, how can I say it, how can I explain it more? Being in The Hague, yes, I feel a bit also at home. A little bit of home. It is, I got a little love from this city, just like, yes, my own country. Yet I’m not in my own country, I do feel a bit at home here.
[i] Why is that so?
[r] Yes, it could be because I, because I started in 2003 with a company. So I was still studying, and then I started my own business, a cleaning company. And… that also gave me a bit of strength, a bit of energy. So I did quite a bit. And, contact too, with ordinary, the people here. I also met good friends here, so real life I did here. Yes, I have almost all, the four corners of The Hague I know. So it’s not like other a city, or cities. I’m not outside very often, so I do almost everything just here. That plays a bit indeed. That also plays about how I feel about The Hague. I just think it’s a beautiful city.
[i] What are the places you visit in The Hague?
[r] Yes Scheveningen. Yes. Scheveningen, by the beach. Also Kijkduin. Usually when I feel lonely, or I get a bit depressed about something, or if something is not going well, I go for a walk, and I walk by the sea. And, yes, I unwind. And that’s something too, that plays a lot in me, about what I feel about The Hague. It’s a place where I, I know where I can unwind when I have some stress.
[i] Are there any other places, like monuments, specific buildings that you visit here?
[r] I … I have the story of Johan de Wit, it’s in the centre, it’s a statue of someone who does like that, Johan de Wit. That man had a story in the Netherlands. And from that story I did discover some positive things about him. He is a philosopher. Sometimes I also go to the Omniversum museum, or just walk around the centre Enzo. The centre that keeps changing constantly, that’s kind of it, nothing else.
[i] Where do you live in The Hague now?
[r] Now, I live in Moerwijk. It’s a bit… yes, a bit of a slum neighbourhood of The Hague. But it’s also a neighbourhood I moved into based on what I’ve done here. I have done several projects in The Hague, in the context of society. All these projects also brought me into contact with people. I did a project about a cultural fashion show, to fight against mis… misunderstanding, so to speak, and prejudices about people’s cultures. I did a project on Welcome to Moerwijk, a neighbourhood where there are a lot of countries, people, different cultures, really a multicultural neighbourhood. At the same time, the connection between people at certain times is not strong. So everyone is a bit on their own, a bit isolated. So you don’t see so many activities of the neighbourhood, or street parties or something like that, no. So I had done a project to establish and strengthen this connection. I had also experienced with a friend of mine, who also had a foundation, Welcome. A project of Culinary Moerwijk, where just people who, like me, from different countries, who came here, and once a week, they go, say, show diversity of cooking, and let others taste it. So those are a few projects what I did.
[i] What were the goals of those projects on the cultural front?
[r] It was more, in all the projects what I did, it was more to bring people together. To show that someone can also accommodate another. But he has something to learn from where he comes, so integration and assimilation of cultures. And at the same time also to the host country, yes, what do we bring, when we come? We don’t just come for no reason, we come with something. Nobody can go from A to B, just, just like that, without a story. So there is always something that he has done, that he has come here. But because he has come, it is also good to see: what is the message, what has he brought? What is positive about the person? It’s easy, it’s very easy to condemn someone from the window. You see a boy walking down the street with one of those caps on his head, Yes, he walks a bit tough Enzo. You say: yes, this is a criminal. But maybe he is a very gentle boy, who would help you on the street, who might support you when you need it. So, strengthen the connection between people, and show that leave an opportunity, bring people together, leave people open. That was kind of the message of the projects what I did.
[i] Looking back, did you succeed in strengthening the connection between people from different cultures?
[r] I don’t think I succeeded, not really. It did happen with a few people I interacted well with. But, I did fail a few things, I didn’t succeed…. Among other things, yes, I really needed to leave the Netherlands at some point. But yes, it didn’t happen. I got a decision from IND when extending my status, that I’m not allowed to work, so I had to stop my business. So, I was sitting say now with a problem where I… so all these projects where I can just get sponsorship, yeah, I had to not do that, so that doesn’t bring in anything. So hence, I thought: I can’t do anything further. I had to sit and wait for another decision to be made about my situation. So that also plays a little bit. So, I’ve been quite active, but to say I’ve been successful with everything I’ve done? Yes, I wonder about that because the government’s decision does differ from what I had predicted myself.
[i] Do you think your failures are related to the authorities’ decision?
[r] Yes right. Yes, definitely.
[i] Forget your failures a bit, what was your success?
[r] The big success of mine was with my business. My business, I started, when I started my business, I had a loan of 50 euros. I had borrowed 50 euros from someone, to go register at the Chamber of Commerce, as a cleaning company, sole proprietorship. After a while, I signed my first contract with Zara. That’s how it went. From one, to another, to another. So I had hired a lot of staff, I had a business. Yes, my business was doing well. So… after a while, I went, from sole proprietorship to partnership, general partnership. And after that, it went really well. The business went really well. That was a good moment. Another success, yes. When I saw: the project I was doing had been successful. I remember I had invited alderman Rabin [Baldewsingh]. He came a bit late. But it was fun, because we were waiting for him. The director of the district office was there, Stichting Boog was there, Stichting Welkom, projects I put a lot of energy into. There was another person from the housing association, so it was quite a lot of people. I had almost 63, or. no, 26 nationalities anyway, got on that day, was at Koorenhuis. When he came, everyone said, yes, let’s start, and I say, no, I’m not going to start, I’m waiting for him. And then that one also came a bit late and so, he did apologise. Then he said the words of welcome, Then he did the project, and I also did an interview with him. And afterwards, a friend of mine, who says to me: yes, now I realise how you are. by “you”, he means how Africans think about the positioning of hierarchy. So, we really respect how it should be. So when that one is high, who has to say a word, we wait for him. When he comes, only then will we start. and then I said to him: yes that’s why we say Africans always have time, but you guys have watches. We always wait, but you guys just have watches. It has to be like this, it has to be like this. We? We wait, we wait… It was a success. The day after, I got good reactions. People really accepted me with enthusiasm. At the next action of the project, the councillor talked about me in the in the meeting, I heard. Yes it was a success. Was fun.
[i] And the content of these activities, what was it exactly?
[r] Well, I got…
[i] The cultural activities.
[r] I had a project called Welcome to Moerwijk. In that project, we were going to talk about when someone comes to the Netherlands. what are the first impressions? I later made a theatre. Theatre was about… what… is the cultural conflict when someone arrives in the Netherlands? and what do you expect here? It was the time when Mrs Verdonk had said we had to take an integration course. Everyone who came to the Netherlands… it was very good, And that’s fine by me. It was a successful project of hers. It’s important to learn the language, and people need to understand what’s going on in Dutch society. And, I wondered: but why doesn’t the government ask, what do we expect from the Netherlands? The Netherlands expects us to integrate, the integration course. But what do we actually expect from the Netherlands? And that question, that also plays in theatre. I showed a bit: yes, everyone expects something. But what? How can we make that clear? And after that, we conducted a debate about what society is like in the Netherlands. It’s important to speak Dutch there. And I remember. the director of the office who was going to conduct that. And there was a woman, who came from Congo, who wanted to do a response. But she couldn’t speak Dutch words. But still, that director of the district office office then, still achieved communication with the woman. And they try and… until suddenly, the message was clear, what she meant. And that is the hardest thing, to have two people from different countries together. But still a bridge was created, by trying, by participating, And, yes, people just got along well. There was another activity, there was a fashion show. Africans in general love clothes. Africans like chic design, and…. Sometimes, someone who is really poor, but he buys expensive clothes. Sometimes he doesn’t eat at home, but he buys expensive clothes. And that actually plays with that. How can we How is it possible for the host country to understand, that phenomenon? I also explained that in that project. It was a cultural fashion show. We show a bit, an aspect of Congolese, about clothing, appearance of Congolese. In between, I had also hung a few paintings on the wall, to tell: why people flee to the Netherlands, why do foreign people come to the Netherlands? Each painting had a message. For example, it was a truck, where there is a roof on a truck. Can you imagine, a car with a roof. And the message with that was just: people don’t have a house, people are just struggling. And because of those economic problems, people can also become refugees, be refugees. Also that the Netherlands should not receive economic refugees, but that exists. But besides that, there was also a painting, which was about more than eight million women raped, in Congo, because of that war between Rwanda and Congo. And all these problems, I was able to show them, the consequences. Through gold, through coltan, cobalt, oil, through everything in the Congolese soil. I also showed that. Because of these problems, people have fled. So, the problem of refugees has to be addressed. Not with the lecture, not with sending money or this and that. It has to be addressed, with the multinationals, companies going there to get this material, or land value, gold get. So, it was a bit of a message, different messages, it kind of revolved around that. And in the end, yes, there is never anything without dancing. African dancing. So we also kind of showed how Africans enjoy, and so on. So, may always include a bit of celebration, a bit of African music. And that African music, it was a Congolese team, band, of guys who were born here. They sing, say, in Dutch, Lingala, and French. And so you also see that, there is a play, a kind of mixed language, that emerges where people with different cultures come. So it’s not just languages, it’s all kinds of things. It was a very big project with different messages,
[i] When asked what people expect from the Netherlands, what was the answer?
[r] Nobody could give the answer. Haha. But I think when someone comes to Holland, they don’t expect more than just to earn the chance. To earn the chance. That’s very important. Give him the chance. And the chance that you give to him today, it can have a good effect on a thousand other people who are still in Africa. Imagine, just imagine, that if someone who comes from a war zone, he just wants to settle down, he just wants to have a normal life. He never goes against the law, he would never go and do anything criminal because he comes then problem, he is never going to cause another problem. No, he just wants a place where he can stay quiet, and do his life there. But the moment his request is not understood, yeah, that’s where that system becomes like a nasty nightmare for him. And from that moment ‘he has to survive, but how will he survive? Then comes the problem, then he might start falling into crime if that is offered to him. then comes problem, after problem, after problem. So, the research being done, about what do people who go to the Netherlands expect, what do they expect? I think the same question can also be turned around a bit, because white Dutch people are also everywhere, Hey. In all countries, are Dutch people living there. What do Dutch people expect there, in those countries where they are? Imagine being in a country where you are not understood. Everywhere you are hounded, everything you do, it’s just seen as not good. At that point, you will say: yes, what am I doing here? So life, the world goes on, the world goes on, so it’s good, it’s important that we give hand to hand, and support for a better future.
[i] And you personally, what did you expect from the Netherlands?
[r] I came here as a young boy. I didn’t know I would come to the Netherlands, I just wanted to have a safe place, that’s how I came to the Netherlands. I don’t expect anything, really, from Holland. I didn’t know if I would live here until today, but still I am here. And then I say: yes, happy. Thank you God. But, what do I expect from the Netherlands now? People’s understanding. Is very important, yes. People are just looking for a place where they can have peace. People can say: yes, the Netherlands is full, and so, and so. That’s true though, it’s quite full. 17 million people, it’s not nothing. It’s quite a lot. But I think the Netherlands can do even more and better in other world, not just here.
[i] After you arrived in The Hague, you enrolled in university. Why did you choose business administration?
[r] Yes, I think … it’s also kind of, yes, the profession where I felt comfortable. Yes, I feel more in that direction, yes. I have… yes, a bit of insight of numbers and so on, organisation of things. But also my trait, I think my trait also plays with that. with my business I felt I had to be a bit of a leader. And. I see me more with that leadership ability, and and also for my company, I had to keep the accounts good, neat. And that’s also kind of, some effects that it has brought, yeah.
[i] Since when did you have these ambitions, since Congo, or did it come through something?
[r] It’s from here, from here. I think when I was little, I dreamed of becoming a doctor, of being a doctor. Yeah, that was just my… Or to be a pilot, that was just my dream and stuff. Yes, when I grow up, I will become a pilot or a doctor. But, I didn’t get the chance. So life is a bit incorrect at times. But I think if I was in Congo now, maybe I want to be able to realise my dream. But yes, it’s not like that. So, you never know what will happen tomorrow, right?
[i] If you had three wishes today, what would they be?
[r] Yes. Three biggest wishes? The first big wish what I would do is peace in Africa, especially in Congo. It’s very important, equality between people. People are dying there, because the land, the earth is rich. They are the victims of nothing. It’s not fair, it’s not right. So my biggest wish is more about the continent of Africa, and Congo. If I can segment that. The second big wish is to have the opportunity. I think everyone deserves a good chance. And. people should not be treated just based on what the number is, paper is. The Netherlands is so bureaucratic that what you say is what gets written. What gets written, that determines who you will become. And that is not human. It is nowadays that we have to come back to the human side a bit, I think. And I hope for a good chance. A chance to… not just with Dutch government, but the chance also from God. That God will give me a chance to realise what I would like to do in my life. I think. we have a lot of things to do. And I’m still quite young, so yes. And the last big wish, that’s for my baby, yes. It’s for my baby, so… I offer, I just hope the best for her. So, that’s for me, it’s also a connection to what I just…. my poem, which I just read. The intelligence, and the love. So. Everything is about love in the world. Love for people, giving equal opportunities to people, But also science without borders.
[i] You’re already a dad?
[r] Yes, right.
[i] What’s your daughter’s name, how old is she?
[r] I have a baby, a girl, her name is [Bea]. She lives in Belgium with her mother. I’m not with her mother, unfortunately. But she’s almost four now. Four years old. And… yes, She was born in 2011, on 7 April. Yes that’s… she gives me strength. She is everything to me.
[i] And her name, [Bea], does it mean anything? Because I know in Africa the name has a meaning.
[r] Her name is [Bea][Name]. [Name] is my name. I got that from my parents. [Bea], for me, the name does have a meaning for me.
[i] Like Beatitude [bliss], or?
[r] It’s also from there, but also we believe that every name follows the person, so…. what your name means, you become. That’s how we believe, that’s how I believe too. Bea is someone who has a big heart, a big heart. Who is open, and who carries a lot. Um… My daughter, she was born when my company was almost in bankruptcy. That was the most difficult period, where I was fighting between how should I make the business work, or should I stop everything, and leave the country? I remember. I had to make a difficult decision to go to Belgium. Because her mother so, she lives in Belgium. She has Belgian nationality. So we had to, say, go there. And so it happened that she was also born there. But, she got from me, the time I gave more love to her, that moment I was in a difficult situation. And from there I thought: yes, what is the most beautiful name that I can give? Just a name that she can bear, with the difficulty that I had then. And she really is a super girl, I think the name just plays on her. She is so happy, and also, I see her like my mother. All these aspects play say.
[i] You are no longer with her mother, do you see her often?
[r] Occasionally I do. It’s not easy. Yes, she’s in Belgium, I’m in the Netherlands. But occasionally, I come to a solution with her mother, to get her. And… we enjoyed, we enjoyed. Yes. It’s not easy being a mother and father. At the same time you know your baby is so far from you.
[i] When I hear you speak, I see you have a big heart. This brings me to the question about the biggest compliment you have ever received in your life. What is the biggest compliment you have ever received?
[r] Wow, that’s hard to say. I think the biggest compliment was from [Bea]’s mother. I think when she. Yes, at childbirth, we were still together, yes. She says: yes, you made me a woman. I became a woman. Yes, I became a mother. She thanks me for that. I think, that’s the biggest compliment.
[i] And for you that was very important?
[r] Yes, yes, yes, yes. Some things what happens, we never know why. And I don’t know why that was. But life has just been rock hard. And been unfair. But I think my biggest compliment I got in my life was from her, when she… it was the day, in the hospital, in Saint Luc, the day she went into labour, she says: yes, thank you [Name], I’m a mother, you made me a mother.
[i] Was it here in The Hague?
[r] No, it was in Belgium, yes.
[i] I do see that there were ups and downs in your life. What are you afraid of in your life?
[r] Yes… My biggest fear is, after all this time I have been in the Netherlands, that I remain with uncertainty about the future. Yes. That’s my biggest fear. I don’t know if I… deserve that. Or, have I not yet properly understood what is playing in my head. That I have done a lot, but at the same time, I remain uncertain about the future. I remain uncertain about what may play tomorrow. With all the changes what happens in the Netherlands, you never know.
[i] Why that?
[r] Yes, you see it yourself. How the system is becoming We see how people, how common, xenophobia is rising in society. We see how, yes, all kinds of sides play out. From the economic side, to to social. The change is adamant. In such a short time, 2001 to now, so much change. And that change is also directly related to me, as a foreigner. Immediately. And that is my biggest fear, yes. We never know what might happen tomorrow. And. the situation can be of good side, can be of bad side. And that uncertainty, the longer it exists, the worse it is.
[i] What do you think is the cause of this feeling of insecurity, society, or events?
[r] I think change, and everything that happens. I’ll give an example, about future security. A lot of people from my generation in the Netherlands, they don’t live in the Netherlands anymore, they are all gone. A lot of them are gone, a lot. In The Hague, we are maybe 3 or 4, who I can still see and recognise. Why? In 2006, or ‘7, there was the strategy of withdrawal of residence permit, for example. Yes, that played out, a lot of people left. So, that always plays, yes. The change in the political outlook of the Netherlands, the change in the social security of the Netherlands, The change in the future outlook of the Netherlands. Yes, that could have a negative effect about us as foreigners. But I hope that, we will not turn back turn like in South Africa, with the time of Mandela and Desmond Tutu, and England, and the Zulu, I hope not. Yes, is just a joke, but that’s possible.
[i] Is there anything you would like to have but have never had here in The Hague or in the Netherlands in general?
[r] What would I like to have but haven’t received yet? Yes… Yes, I don’t know. I don’t know, what would I like to have? Yes, I don’t know. I don’t think I would… I don’t think I would…
[i] It could be anything, like a second child…
[r] I don’t know at all. But yeah, maybe the wish for the future, yeah, I don’t know. I’d like to have something I… maybe I would dream of buying a boat, I don’t know. I think these are quite a few. But yes, sometimes you’re so sitting there calling it coming, and it’s not coming. Look, the Netherlands is a country where there is a lot of wealth. So whatever you want, you can have it. You just have to work for it. So as long as you work for that, you just get it. So, if you want a car, yes, you have to work, and then you have a car. So long, that it depends on yourself, what you get. But as long as that doesn’t depend on yourself, if it doesn’t depend on yourself, then it does become a problem. Yes, because then other people start deciding on your name, on your place. That’s difficult, yes. But for myself what would I like to do? Yes, I work for, and I do get it. But if it doesn’t depend on me, then I can’t do anything about it.
[i] Just a question. Do you have any hobbies or particular interests?
[r] Definitely, definitely. I read a lot, that’s one of my hobbies. And… hiking. Yes, I also like a bit of just going out and stuff. Yeah, something I also like is just travelling, yeah. Discovering people. That’s something I would, do enjoy doing. Yeah, you might. Yes, just travelling around the world, meeting people and cultures. Learning from other people, yes. So I read, I love reading. I love studying. So I love a lot of… yes.
[i] What kind of books do you read often?
[r] Yes, now I’m more into the Africa story of each country, I’m trying to understand a bit of 1885, what was going on say, when they decided to do the division of Africa. And… this tribe, just so it’s split: you’re from Congo, you’re from other countries, for example. So those people who were just living together for it, they are being split. And the impact of that, so far, that plays out. We also see that in Belgium, So, one part is French, one part is…. so, I’m reading a bit at the moment more about African history, so from 1885, what happens? And, how did the different development go from colonisation, to slavery and…. Yes, and what’s going on in Congo now. My heart is still a little bit in Congo. It’s just terrible what’s happening there, and There is a proverb that says: if you don’t know, your story, your past, you will never predict your future and your, your present and your future. So it would be difficult to predict the future with certainty, as long as that we don’t know what happened, when the decision was taken to have Congo, as it is.
[i] Do you also sometimes read about the Netherlands’ past?
[r] Yes, the Netherlands, not really. I did learn at school. The story of William of Orange, Napoleon Bonaparte, was that of France, of Rome, a bit of history in general, of the Netherlands. I did learn that, at school. Yes. Now… yes, I’m not that interested. I… I’m going to tell you something, I once, I had to buy a Dutch flag. And that’s very funny, because I asked almost ten Dutch people: where can I buy the Dutch flag? They didn’t know. So about their own country, they don’t know anything. So they don’t care at all. I asked an old man, who said: yes you have to go to that place almost the eleventh person, who gave me the good answer. Yes, now, most Dutch people, they pay more attention about development, what are there to do? But not really about history. Yes, I don’t think so.
[i] What do you think of your life in Africa, compared to your life in The Hague?
[r] Yes in Africa, I was a boy with a lot of future. With a lot of energy. I don’t come from a bad family, it’s not like that. My family was just good. We had every possibility to be able to have a good future. But unfortunately, it happened that way. In Holland, here I learned what is the hardest thing, what is no, what is ‘may not’. I learned in Holland what a negative decision means. When you get that, what plays out, at the last second of a decision, that can bring your life to tragedy. There is a big contrast, though. But still, in Africa there is difficult dings which is not here. There, for instance, I had to do my homework with… the light of the moon. Yes, you might have to study with those little lamps. But here you have gas, electricity, everything with it. In Africa, you don’t get peanut butter with nuts, peanut butter with this, peanut butter with that, no. You just have peanut butter, peanut butter, done. But here you have so much, so much of all kinds…. so you have peanut butter with little nuts, with big nuts, with this, so, you just have all kinds of everything, but still people are never happy. They always want to have more. But in Africa, with small, people are just happy. So there are just big, big contrasts. So hence, from all those contrasts, I say: a refugee who comes from Africa to the Netherlands, he never comes for crime. He just comes for peace, because he is a refugee. He has experienced something nasty. And if that person gets the chance, he can bring a great contribution to society, than what you can imagine.
[i] Do you think your life has changed your perspective, here in The Hague and in the Netherlands in general?
[r] Yes, I think I’ve also grown up a bit in my brain. Yes true also, I came here as a child, But, I think…. I see the future more in the Netherlands, different from if I were in Congo for example. My life in the Netherlands has made me a bit strict, but at the same time, yes, I have learnt more. Yes, learned a lot. That builds my personality huh, it also has to be like that, different, it’s different.
[i] For example, when you write your story, how can the chapters be divided?
[r] Yes, I don’t know. That’s quite a difficult question, but a funny one at the same time. I would never know, but I think…. It would be in two ’tomes’ [parts]. Two ’tomes’. So first ’tome’ [part] just: the child in Africa, a happy child in Africa.
[i] And the second part?
[r] Life in the Netherlands. Life in the Netherlands, yes. Yes, I think… that could be like that, yes.
[i] Can you give a brief overview of what you would write in the first part, and in the second part?
[r] Yes, as I say, a happy child in Africa. Someone for whom happiness in Africa is not like it is here. Africa’s freedom is not like here. People are poor, they die with everything. They always have to get something from Europe and so on. That is true. But these people, they never know the word ‘stress’. Doesn’t exist for them, stress. They just live from day to day, but happily. That contrast of poverty in Africa, and poverty in Europe is completely different. The reality of the needs of life: the roof, clothes, and food Those three contrasts, if we move them to Africa, is different, And as a child in Africa, I was never taught that these things are the problem. That’s right, because I come from a good family. But there are people who are from a poor family, who maybe, this one is a problem. But also with this situation, their child just lives normally. They see this child just happy, happy. Compared to what we see on television, poor kids sitting on the streets, without food like that. Yes, I don’t know if that’s really the case. I come from a province, I don’t know if it’s like that. It’s a difficult province at the moment though, in Congo. By the looks of it, media too. Yes… but, I in that book, that ’tome’ [part], I would talk about the good side. Yes, of the child in Africa. In the second ’tome’ [part], yes, I’m going to talk about…. the first step in the Netherlands, from the moment you get off a flight plane to the moment you are… yes, as I am now, for you.
[i] You have been living in the Netherlands for about 13 or 14 years, are you in contact with other Congolese and organisations?
[r] Yes, I am in contact with many Congolese. And also a Congolese organisation. I … now, there are, for example, activities at Kariboe Bibi, is also an organisation that is in The Hague, one under the supervision of STEK or something like that, where I, a few activities also participate. Yes we are there, but not that many, we don’t do that much either. Because. here in Europe, people are individual here. The connection is not so strong, but still, when we meet yes, Africans hot blood He? Yes, that’s how it goes.
[i] We are almost at the end of this interview, so I wanted to ask if there is anything else you would like to add?
[r] Yes, I would like to say: first, thank you, thank you for this interview. I hope I’m not the only one doing the same interview. I also think that, um… I hope that… that people would understand behind these images, from the hardest to the happiest, of us as refugees in the Netherlands. We don’t expect the Netherlands to do everything for us, no. A refugee doesn’t expect that. He just wants to have a peaceful place. And get a chance, to get the nightmares what he experienced, behind him, the back. That’s what I can say. I thank you for this action, I find it very interesting. And I hope it’s not the last one. And… I would still like, if it’s possible, in the future, if you can, to go and do a good documentary, how difficult it is to people, living in a shelter, how it is there, exactly, with these people. Maybe it’s different, now, than my time. But, that’s important to show the reality.
[i] I heard about your goal during the period when you organised different activities You wanted the participants to develop a special bond. Do you think this is a contribution to society, of the Netherlands, here in The Hague, and especially in Moerwijk?
[r] Yes, indeed. I think for me that was a concrete contribution. People who came, it was on 20 March At Koorenhuis, for… when I did the project, They exchanged between them contact. Phones, e-mail, and so on. Maybe until now, they are in contact. So… my goal was to bring people close. For me, it was just a big wish, that these people have until closer. The connection between people. The stronger it gets, the better it is. That’s where we avoid the prejudice, the misunderstanding, and then we build a better future and liveable environment. That was my contribution. I hope the opportunity will give me some inspiration again, to do this project again. Maybe in the same way, maybe in a different way. But to start doing it.
[i] In the future, do you still plan to organise such meetings and activities?
[r] Right, right. There is a need. There is very great need. We just need to see how people in the area are. People are just lonely. Just lonely. I went to the supermarket a few, two, three days ago, I met someone there who was talking to himself. I gave him greetings: good day sir. Right away, he opened up. He told me about everything he has been through, that his wife is gone, that this and that. Yes. People are just suffering. So there’s no connection, there’s no friendship, And that’s not just to do with a person. Also with everything that goes on in our environment. I have a neighbour, next door to me. He has become hyper anti-social. Back then, he was just fine. Was hyper social. I used to go and have a little chat with him like that, have a little beer. And now, when I see him, I don’t recognise him anymore. What happens in his life, you’ll never know. I don’t care to know what’s going on in his life either, but I think people should just keep being friendly with other people. That is very important. Very important. And a better future you build with good bricks. And a good brick is the connection between us, is the relationship with your environment, with your neighbours, with people who come around you.
[i] Do you do this for everyone or, in particular, for a certain group?
[r] I am open person to everyone. I never shut my mouth when I can talk, say, what I think. And I think … I just do it for everyone, yes. The project was meant for everyone. It can also be found on the internet. You can see that… yes, it was Africans, it was Indian, it was Somali, it was Congolese, Europeans, Dutch. Diversity of people. That’s just the strength of what I do. And I recognise myself in that, with activities like that.
[i] Were they all people from The Hague, Moerwijk or from everywhere?
[r] According to the project, it had to be people from The Hague, but also connecting from Moerwijk, who should participate. But the people who came, they came from everywhere. I have people who came from Delft, I have people who came from Scheveningen, from everywhere they had come. So it’s an open project for everyone, no matter who. The interesting thing is that the message is told clearly, and people understand clearly what’s going on. And from then on, you start looking at yourself: am I like the person being played in the play? Am I like the person who is selfish? Or, am I like the person who is open to others, who can easily come and help others if needed. If it’s an emergency.
[i] What is missing today to keep organising such activities?
[r] Well, as I said, IND determined. IND’s decision was rock hard, I had to be in the Netherlands, but I had to work unless I have a Work Permit. Yes, but that’s impossible to get. I can’t do that myself, its companies that have to do it for me. But before that company will do that, they have to let you know that in the Netherlands, there is no one who will do that work, in Europe, there is no one who will do that work. Therefore I, what can, super impossible. It’s just a rocky decision, and I’m a victim of that. But yes, that’s how life goes. I hope things will be better in the future.
[i] Thank you so much. And thank you for sharing with us your life experience here in the Netherlands. Thank you.
[r] Thank you.